عنوان: هویت و انتساب صحیفه سجادیه با تکیه بر شاخصه‌های متن   

پژوهشگر: خانی، حامد 

دانشگاه: امام صادق (ع) 

دانشکده: الهیات و معارف اسلامی و ارشاد 

سال: 1382 

مقطع: کارشناسی ارشد 

استاد راهنما: پاکتچی، احمد 

کلیدواژه: صحیفه سجادیه/ نقد متن/ سبک شناسی/ دعاهای شیعه 

 چکیده:

نظر به اینکه دعاهای اهل بیت (ع) بر خلاف بسیاری دیگر از میراث ایشان، کمتر نقل به مضمون گردیده‌اند و تلاش ناقلان بر نقل عینی آنها بوده است، این پایان‌نامه در پی آن بوده تا با استفاده از روشهای جدید نقد متن، صحت انتساب صحیفه سجادیه را که میراثی از این دست است، مورد مطالعه قرار دهد. مقدمه، کوشش شده‌است با دامن زدن به ابهاماتی در سند و متن صحیفه سجادیه، زمینه را برای طرح دو پرسش اساسی در تحلیل متن آن فراهم سازد:   ‎  1. آیا تمام متن صحیفه، متنی یکپارچه است که توسط یک مولف نوشته شده است؟( پرسش از هویت این مجموعه )   ‎  2. آیا این متن می تواند متعلق به دوران زندگانی امام سجاد (ع) و سده نخست هجری دانسته شود ؟ ( پرسش از انتساب مجموعه به امام سجاد (ع) در پایان این قسمت از کار، به ضرورت تحلیل متن صحیفه برای یافتن پاسخ پرسشهای داده شده، اشارت رفته‌است. در بخش اول، سبک شناسی، همچون راهکاری برای تحلیل متن صحیفه مطرح گردیده و با مثالهایی برگرفته از ادعیه و فرهنگ شیعی، برای مخاطب آشنا با مطالعات اسلامی و با هدف حذف زواید و بسط بیشتر مطالب، به تناسب هدف ( تحلیل متن ) بازسازی و بومی شده‌است. در بخش دوم، مطالعه سبک شناسانه با محوریت شاخصه‌های زبانی، ادبی و فکری مولف با شیوه جزءنگر، در میان آورده شده و ذیل هریک از عنوانهای یاد شده در بخش دعاهای مختلف صحیفه سجادیه میزان حضور برخی شاخصه‌ها را که می توانسته‌اند نمایانگر سبک دوره های متقدم زبان عربی ( نزدیک به صدر اسلام ) باشند، بررسی و دسته بندی شده‌است. در آخرین مرحله از کار، با مقایسه نتایج حاصل شده در هر یک از محورهای یاد شده، توانایی شاخصه‌های مذکور در تبیین لایه‌های مختلف صحیفه از طریق مقایسه نتایج حاصل از هریک با دیگری و یادآوری همپوشانی نتایج آنها نشان داده شده‌است. گویاترین شاخصه‌هادر میان آنها که در متن مورد توجه قرارگرفته‌اند و بر میزان تعیین کنندگی شان در شناخت لایه‌های متن صحیفه تاکید رفته بدین قرارند:   ‎  1. درصد اشارات قرآنی در هر دعا   ‎  2. تعداد متوسط کلمات در هر جمله از متن   ‎  3. نسبت تعداد افعال ساخته شده در اوزان مشترک میان زبانهای سامی، با تعداد افعال ساخته شده در اوزان خاص عربی ( که از لحاظ زمانی، متعلق به دورانی متاخرترند) ‎4. ضمیری که مولف در جابجایی متن، هنگام مکالمه با خداوند، برای اشاره به خود برگزیده‌است. ‎5. تعداد افعال در هر ‎1000کلمه از متن

---------------------------------------------------------------------------------------

عنوان: خداشناسی در صحیفه سجادیه 

پژوهشگر: استحقاقی، احسان

دانشگاه: امام صادق (ع)

دانشکده: الهیات و معارف اسلامی و ارشاد

سال: 1380

مقطع: کارشناسی ارشد

استاد راهنما: هوشنگی، حسین

کلیدواژه: خداشناسی/ صحیفه سجادیه

 چکیده:

اندیشه در باب خداوند جزء لاینفک حیات انسانی است و آثار عمیق آن بر زندگی انسان بر هیچ کس پوشیده نیست. فلاسفه و عرفا و متکلمین اسلامی مباحث گوناگونی در باب خداشناسی مطرح کرده‌اند.اما پر واضح است که کاملترین و دقیق ترین شناخت را باید در کلام معصومین(ع) جویا شویم. صحیفه سجادیه بعنوان یکی از منابع مهم شیعه که از کلام امام سجاد(ع) برگرفته شده است حاوی مضامین دقیقی پیرامون شناخت خدا و ارتباط متقابل انسان و خداست. سخنانی که در قالب دعا بیان شده است و با اندکی تدبر در آن می توان معرفتی عارفانه و عاشقانه به خدا پیدا کرد. برخی از این دعاها بیانگر توحید و صفات الهی است که در فصل اول بدان پرداخته شده است. توحید به نظری (ذاتی؛ صفاتی؛ افعالی) و عملی تقسیم می شود و صفات الهی هم شامل علم؛ اراده؛ قدرت؛ حیات و بی نیازی است. تقسیمات توحید و صفات الهی نیز با بیانات عارفانه‌ای در میان ادعیه صحیفه سجادیه گنجانده شده است. در فصل دوم این نوشتار به ارتباط متقابل انسان و خدا پرداخته شده است با بیان این ارتباط روشن می شود که طرح مساله خدا در صحیفه سجادیه با طرح آن در کتب فلسفی تفاوتهایی دارد. خدایی که در صحیفه سجادیه مطرح می شود یک خدای صرفا عقلی نیست بلکه در لحظه لحظه زندگی انسان متدین حضور دارد در واقع امام علیه السلام نسبت به خداوند شناخت خاصی دارد که این ارتباط عاشقانه را برقرار کرده است. شکرگزاری و توبه انسان و هدایت گری و رزاقیت و تفضیل و عدل خداوند در برابر انسان از مصادیق ارتباط متقابل انسان و خدا است که در صحیفه سجادیه به آن پرداخته شده است و در اینجا به عنوان رویکرد جدیدی از شناخت خدا مطرح می شود.