عنوان: تربیت اخلاقی از دیدگاه صحیفه سجادیه
پژوهشگر: خرم شکو، رحمت
دانشگاه: آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی
دانشکده: -
سال: 1381
مقطع: کارشناسی ارشد
استاد راهنما: دیلمقانی موحد، صمد
کلیدواژه: تربیت اخلاقی/ صحیفه سجادیه
چکیده:
در این پایان‌نامه نگارنده کوشیده است که به بیان شیوه‌های تربیتی و نکات اخلاقی بپردازد که امام سجاد(ع) در ارتباط با سلوک انسانها در سیر الی الله بدانها نظر داشته و آنها را مهم و اصولی معرفی نموده است. سخن از پژوهش تربیتی صحیفه‌ای است که اگر بادقت اوراق تعلیم و تربیت را مرور کنیم بدون تردید اعتراف خواهیم کرد که این نابغه آسمانی پس از جد بزرگوارش امام علی(ع) دارای دقیق‌ترین فنون تعلیم و تربیت می‌باشد که در پنج فصل به شرح زیر تنظیم و ارائه گردیده است. فصل اول شامل طرح تحقیق، مقدمه، اهمیت موضوع، کاربرد موضوع، بیان مسئله، اهداف تحقیق، سئوالات تحقیق، فرضیات مورد بررسی، روش تحقیق، محدودیتهای تحقیق، تعریف اصطلاحات، اخلاق چیست، تربیت اخلاقی، تربیت چیست، تربیت گاهی سیاسی است، تربیت گاهی اقتصادی است، تربیت گاهی اجتماعی است، تربیت گاهی اخلاقی است، بحث از بایدها و نبایدها، بحث از حسن و قبح فعل، بحث از فضائل و رذائل می‌باشد. فصل دوم «پیشینه‌های تحقیق» است که شامل مروری بر پایان‌نامه‌ها و رساله‌های تحقیقی، مروری بر کتاب های اخلاقی، مروری بر مقالات اخلاقی می‌باشد. فصل سوم «آشنایی با مفاهیم» است مشتمل بر مفهوم تربیت، مفهوم اخلاق، واژه‌های مرادف با آنها، واژه‌های ضد با آنها، مفهوم تربیت در قرآن مفهوم اخلاق در قرآن، مفهوم تربیت در سنت و روایات، مفهوم اخلاق در سنت و روایات، مفهوم علمی تربیت، مفهوم علمی اخلاق، نتیجه علمی از مفاهیم، فصل چهارم «تشریح مباحث» که در حقیقت اساس کار این تحقیق است به تشریح مباحث در آینه صحیفه سجادی پرداخته که مشتمل بر اخلاق فردی، اخلاق اجتماعی، اخلاق سیاسی، اخلاق اقتصادی، اخلاق فرهنگی، اخلاق معنوی می‌باشد. در نهایت فصل پایانی، در برگیرنده نتیجه نهایی و نصایح و پیشنهادات ارائه شده است. در واقع جامعه‌ای اهل سعادت است که از تهذیب اخلاق بهره‌مند باشد و جامعه یا ملتی سقوط می‌کند که از این بارقه الهی محروم گردد. لذا با توجه به توصیه‌های قرآن مبنی بر تأسی از پیامبر و خاندان گرامیش هدف از انتخاب تربیت اخلاقی از دیدگاه صحیفة سجادیه، انتخاب یک الگو و اسوه حسنه‌ای است که در ابتدا برای خودمان و سپس جهت رشد و تعالی جامعه فرهنگ ما راهگشا است. نتیجه: شیوه تربیتی امام سجاد(ع) شیوه‌ای است کاربردی زیرا امام الساجدین از محراب عبادت مکتبی سرشار از آموزش و پرورش پدید آورده و بایسته‌ترین خصلتها و ارزنده‌ترین اندیشه‌ها را با لطافت و عطر مناجات در هم آمیخته و شیفتگان جمال حق را تا جایگاه شناخت حقایق اوج داده است. هم‌زمان با آنکه به انسان می‌گوید خدا را عبادت کن و چگونه عبادت کن به او می‌گوید چگونه زندگی و روابط خود را با سایر انسانها تنظیم کن و حتی چگونگی روابطش را با سایر جوامع متذکر می‌شود.
عنوان: مبانی قرآنی دعای مکارم الاخلاق(از صحیفه سجادیه)
پژوهشگر: گل زرد، مریم
دانشگاه: دانشگاه شیراز
دانشکده: علوم قرآنی شیراز
سال: 1385
مقطع: کارشناسی
استاد راهنما: نعمت الهی، محمد علی
کلیدواژه: -
چکیده:
تحقیقی که در پیش رو دارید، مبانی قرآنی دعای مکارم الاخلاق از صحیفه سجادیه می باشد. در این تحقیق، سعی داریم، بیان کنیم که آیا کلام ائمه از قرآن نشأت گرفته یا نه، یعنی آیا کلام ایشان توضیح و تبیین قرآن است و با قرآن مطابقت دارد و اینکه ایشان که تربیت یافته مکتب انبیاء هستند در شرایط سخت حاکم بر جامعه تا چه حد توانسته اند مسایل دین را برای مردم تبیین کنند و آیا همانطور که مشهور است که صحیفه سجادیه «اخت قرآن» است، مفاهیم آن با قرآن مطابقت دارد. از این رو دعای مکارم الاخلاق که یکی از زیباترین دعاهای صحیفه است را انتخاب کردیم و قصد داریم آن را با قرآن مطابقت داده تا این رابطه بیشتر مشخص گردد. این تحقیق به روش کتابخانه ای انجام شده و بیشتر از کتاب های اخلاقی و تفاسیر استفاده شده و در پنج فصل تنظیم گردیده است. فصل اول، کلیاتی از اخلاق، دعا، رابطه اهل بیت با قرآن، زندگی امام سجاد(ع) و کتاب صحیفه سجادیه فصل دوم، ارتباط معنوی و معرفتی که انسان می تواند به وسیله عبادات، انجام اعمال صالح، ایمان، یقین، اطاعت از خداوند، تقوی و عهد با خداوند داشته باشد. فصل سوم، مسایل اخلاقی که در اجتماع ورابطه با مردم مثل عدالت، ملایمت با مردم، خویشاوند گرایی، چشم پوشی از بدی و... باید رعایت شود . فصل چهارم، مسائل درونی و تربیتی مثل، کبر، عجب، فخر فروشی، زهد و عهد بررسی می گردد. فصل پنجم، نیازهای اقتصادی و جسمانی مثل گشایش روزی، درخواست قدرت وتوانایی، مصونیت از فقر و... که سعی شده مبانی قرآنی آنها بررسی گردد و آیاتی با همان مفهوم آورده شود و در نتیجه رابطه کلام امام با قرآن مشخص گردد.
----------------------------------------------------------------------------------------
عنوان: نبوت و امامت در صحیفه سجادیه
پژوهشگر: داوند، هانیه
دانشگاه: اصول الدین
دانشکده: اصول الدین قم
سال: 1386
مقطع: کارشناسی ارشد
استاد راهنما: زاهدی، عبدالرضا
کلیدواژه: -
چکیده:
این تحقیق تحت عنوان نبوت و امامت در صحیفه سجادیه نگارشی است که هدف از آن دستیابی به نکات هدایتی مورد نظر امام سجاد(ع) در دعاهای صحیفه سجادیه می باشد. سیر پژوهش حاضر بدین شرح است: پس از مقدمه که در آن به تبیین موضوع، بیان ضرورت و اهداف تحقیق پرداخته شده است، در فصل اول که عنوان آن زندگی امام سجاد(ع) و اشنایی با صحیفه سجادیه است دوران امامت امام مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل دوم که فصل نبوت است در بخش اول آن به بررسی وحی در صحیفه پرداخته ایم که در آن رابطه وحی و نبوت، اقسام وحی و وحی در صحیفه سجادیه بررسی شده است. بخش دوم نبوت عامه است که در آن شیوه های برخورد مردم با انبیاء، تثبیت توحید توسط پیامبران، شیوه های برخورد با انبیاء بررسی شده است. در بخش سوم به بررسی نبوت خاصه که همان پیامبری حضرت محمد(ص)، امت، مقام پیامبر اسلام(ص) در میان انبیاء، ابلاغ رسالت پیامبر(ص)، شفاعت پیامبر(ص)، دوستان و یاران پیامبر(ص) و درود بر پیامبر(ص) پرداخته ایم، صفات پیامبر(ص) در صحیفه سجادیه و مطالبی هم در مورد معجزه پیامبر(ص)، قرآن، فصاحت، معارف انحصاری قرآن کریم، جدایی ناپذیری قرآن و عترت و آثار عمل به قرآن و .... بیان شده است. در فصل سوم که فصل امامت است، مفهوم امامت، عصمت امام، حقیقت امامت در قرآن اطاعت امام، مهدی منتظر(عج)، شفاعت اهل بیت، درود بر اهل بیت ولایت و ... در صحیفه سجادیه بررسی شده است. در بررسی هر مورد ابتدا توضیح مختصری در مورد آن و بررسی کاوش آن مورد در صحیفه و سپس ابعاد آن از دید آیات قرآن و احادیث اهل بیت(ع) شرح و بررسی نموده ایم. مهمترین نتیجه بدست آمده از تحقیق اثبات هدایتگری امام سجاد(ع) در عصر خفقان بعد از حادثه عاشورا است که ایشان توانست از دعا برای بیان بخشی از عقاید خود استفاده کند و بار دیگر تحرکی در جامعه برای توجه به معرفت و عبادت و بندگی ایجاد کند.
عنوان: نظام سیاسی در صحیفه سجادیه
پژوهشگر: ابراهیمی آشتیانی، حمیدرضا
دانشگاه: باقرالعلوم(ع)
دانشکده: -
سال: 1378
مقطع: -
استاد راهنما: -
کلیدواژه: علی بن حسین (ع)، امام چهارم، 38ـ94ق/ صحیفه سجادیه/
چکیده:
امروزه ساماندهی و نظم و انسجام و برقراری عدالت در میان مردم به این امر بستگی دارد که مردم در چه جامعه‌ای زندگی کرده و دارای چه نظامی می باشند، زیرا ساختن فرد و جامعه در گرو داشتن یک نظام و سیستم سالم و دقیق است. نظام اسلامی یکی از تنها نظامهای است که همواره در صدد بوده تا با تنظیم یک مکانیسم دقیق و منظم بتواند میان فرد و جامعه ارتباط برقرار نموده و جامعه‌ای ایده‌آل با اهدافی کارساز ترسیم نماید، در چنین جامعه‌ای هم به فرد اصالت داده شده است و هم به جامعه، و به تمامی جزییات زندگی فرد و جامعه نگریسته شده و تمامی مشکلات و ناهمواریهای موجود در سر راه را هموار نموده و زمینه‌های رسیدن فرد و جامعه را به حد مطلوب و مورد نظر فراهم نموده است. در نظام اسلامی یکی از منابع و مخازن مهم و اصیل و گرانقدری که می‌توان در ساماندهی نظام از آن استفاده و بهره برد عبارت از استفاده از راه و روش و سنت و بیانات ائمه معصومین(ع) می باشد، چرا که آن بزرگواران چراغ راه هدایتند و ما در این تحقیق صحیفه سجادیه را مورد نظر قرار داده‌ایم. در نظام اسلامی، حکومت فلسفه عملی تمامی فقه در تمامی ادوار و دورانهاست، در حکومتها می‌بایست تصمیم گیرنده حکومت و نظام معلوم باشد، مرز و منابع و عناصر حکومت مشخص بوده و تعریف شده باشد و دیگر اینکه کارکرد آن نیز باید مورد ملاحظه قرار گرفته و مشخص شود که تبادلات میان عناصر و دیگر اجزای نظام چگونه و به چه شکل می‌باشد و در پی رسیدن به چه اهدافی است. نظام اسلامی در صحیفه بدنبال بر پایی و پیاده نمودن نظام اسلامی است که باید با نگریستن در تمامی دعاها و فرازها و ادعیه شریفه بتوان نظام اسلامی یا اجزایی از آن را پیاده نمود. چرا که جهان بدنبال اینست که ببیند ما که مدعی بر پایی عدالت در جهان هستیم راه و روش و اندیشه و نگاه ما به جامعه و سر و سامان دادن آن چگونه و به چه شکل و روشی است، پس بنابراین ما باید با دقت، مبنای اندیشه اسلامی را با بهره گرفتن از آیات و سنت و راه و روش ائمه(ع) پیاده نماییم تا ضمن سر و سامان دادن به جامعه توانسته باشیم نظام اسلامی را پیاده و به جهانیان نیز عرضه نماییم. در پایان اینکه هر چقدر در این راه اندیشه شود و کار و تحقیق صورت پذیرد جا دارد، زیرا رسیدن به نظام اسلامی واقعی انگیزه دقیق و ایده آلیست که ثمرات فراوانی بهمراه خواهد داشت؛ ما در این تحقیق به اجزایی از نظام اسلامی در صحیفه اشاره نموده‌ایم. در این تحقیق با واژه‌های: نظام سیاسی - مرز - عناصر - منابع - بازخور - حمایت - درخواست سر و کار داریم.
--------------------------------------------------------------------------------------
عنوان: تربیت معنوی در صحیفه سجادیه
پژوهشگر: برزوئی، محمد
دانشگاه: آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی
دانشکده: مرکز کارشناسی ارشد
سال: 1383
مقطع: کارشناسی ارشد
استاد راهنما: سعیدی، گل بابا
کلیدواژه: تربیت معنوی/ صحیفه سجادیه
چکیده:
دستیابی به راهکارهای تربیت معنوی جهت نسل جدید با بررسی صحیفه سجادیه است. روش پژوهش : تجزیه و تحلیل از نوع روش توصیفی است. طرح پژوهش : برای این که انسانیت انسان ظهور کند و شکوفا گردد باید تحت تعلیم و تربیت صحیح و اصولی قرار گیرد، لذا دین مبین اسلام به عنوان کاملترین دین شناخته شده و به تمام ابعاد وجودی انسان پرداخته و آنچه در بحث تعلیم و تربیت اسلامی می توان به آن اشاره کرد آشنایی با احادیث، آیات و روایات است که صحیفه سجادیه را می توان به عنوان یکی از منابع متون غنی اسلام برای خودسازی و تکامل واقعی بشری دانست. نتیجه : دین اسلام به تمام مسائل انسانی پرداخته و دینی چند بعدی است که صحیفه سجادیه نیز به موضوع تربیت معنوی کاملا پرداخته است - برنامه ها و روش های تربیت اسلامی را می توان روشی مطمئن برای تربیت انسانها ذکر کرد که سعادت و رستگاری بشر در آن است و تربیت معنوی نقش بسزایی در زندگی انسان دارد و انسان را به سوی سعادت واقعی رهنمون می سازد که شناخت خدا به عنوان بزرگترین منب فیض لایزال الهی بشر را نجات می دهد.
نگاهی مختصر به زندگانی امام سجاد(ع)، مختصری از تاریخچه صحیفه سجادیه، تربیت و روشهای آن، مفهوم تربیت، انواع روشها، تعریف تعلیم و رابطه آن با تربیت معنوی، موضوع تربیت معنوی، ابعاد تربیتی صحیفه سجادیه، بعد فرهنگی، بعد سیاسی، بعد اجتماعی، بعد اخلاقی، بعد اقتصادی، بعد معنوی، شناخت خدا، انس با خدا، مددخواهی از خداوند در دعا، حرکت‌خواهی و سپاس از جمله موضوعاتی است که در این پایان نامه مورد توجه قرار گرفته است.
عنوان: هویت و انتساب صحیفه سجادیه با تکیه بر شاخصه‌های متن
پژوهشگر: خانی، حامد
دانشگاه: امام صادق (ع)
دانشکده: الهیات و معارف اسلامی و ارشاد
سال: 1382
مقطع: کارشناسی ارشد
استاد راهنما: پاکتچی، احمد
کلیدواژه: صحیفه سجادیه/ نقد متن/ سبک شناسی/ دعاهای شیعه
چکیده:
نظر به اینکه دعاهای اهل بیت (ع) بر خلاف بسیاری دیگر از میراث ایشان، کمتر نقل به مضمون گردیده‌اند و تلاش ناقلان بر نقل عینی آنها بوده است، این پایان‌نامه در پی آن بوده تا با استفاده از روشهای جدید نقد متن، صحت انتساب صحیفه سجادیه را که میراثی از این دست است، مورد مطالعه قرار دهد. مقدمه، کوشش شده‌است با دامن زدن به ابهاماتی در سند و متن صحیفه سجادیه، زمینه را برای طرح دو پرسش اساسی در تحلیل متن آن فراهم سازد: 1. آیا تمام متن صحیفه، متنی یکپارچه است که توسط یک مولف نوشته شده است؟( پرسش از هویت این مجموعه ) 2. آیا این متن می تواند متعلق به دوران زندگانی امام سجاد (ع) و سده نخست هجری دانسته شود ؟ ( پرسش از انتساب مجموعه به امام سجاد (ع) در پایان این قسمت از کار، به ضرورت تحلیل متن صحیفه برای یافتن پاسخ پرسشهای داده شده، اشارت رفته‌است. در بخش اول، سبک شناسی، همچون راهکاری برای تحلیل متن صحیفه مطرح گردیده و با مثالهایی برگرفته از ادعیه و فرهنگ شیعی، برای مخاطب آشنا با مطالعات اسلامی و با هدف حذف زواید و بسط بیشتر مطالب، به تناسب هدف ( تحلیل متن ) بازسازی و بومی شده‌است. در بخش دوم، مطالعه سبک شناسانه با محوریت شاخصه‌های زبانی، ادبی و فکری مولف با شیوه جزءنگر، در میان آورده شده و ذیل هریک از عنوانهای یاد شده در بخش دعاهای مختلف صحیفه سجادیه میزان حضور برخی شاخصه‌ها را که می توانسته‌اند نمایانگر سبک دوره های متقدم زبان عربی ( نزدیک به صدر اسلام ) باشند، بررسی و دسته بندی شده‌است. در آخرین مرحله از کار، با مقایسه نتایج حاصل شده در هر یک از محورهای یاد شده، توانایی شاخصه‌های مذکور در تبیین لایه‌های مختلف صحیفه از طریق مقایسه نتایج حاصل از هریک با دیگری و یادآوری همپوشانی نتایج آنها نشان داده شده‌است. گویاترین شاخصه‌هادر میان آنها که در متن مورد توجه قرارگرفته‌اند و بر میزان تعیین کنندگی شان در شناخت لایه‌های متن صحیفه تاکید رفته بدین قرارند: 1. درصد اشارات قرآنی در هر دعا 2. تعداد متوسط کلمات در هر جمله از متن 3. نسبت تعداد افعال ساخته شده در اوزان مشترک میان زبانهای سامی، با تعداد افعال ساخته شده در اوزان خاص عربی ( که از لحاظ زمانی، متعلق به دورانی متاخرترند) 4. ضمیری که مولف در جابجایی متن، هنگام مکالمه با خداوند، برای اشاره به خود برگزیده‌است. 5. تعداد افعال در هر 1000کلمه از متن
---------------------------------------------------------------------------------------
عنوان: خداشناسی در صحیفه سجادیه
پژوهشگر: استحقاقی، احسان
دانشگاه: امام صادق (ع)
دانشکده: الهیات و معارف اسلامی و ارشاد
سال: 1380
مقطع: کارشناسی ارشد
استاد راهنما: هوشنگی، حسین
کلیدواژه: خداشناسی/ صحیفه سجادیه
چکیده:
اندیشه در باب خداوند جزء لاینفک حیات انسانی است و آثار عمیق آن بر زندگی انسان بر هیچ کس پوشیده نیست. فلاسفه و عرفا و متکلمین اسلامی مباحث گوناگونی در باب خداشناسی مطرح کرده‌اند.اما پر واضح است که کاملترین و دقیق ترین شناخت را باید در کلام معصومین(ع) جویا شویم. صحیفه سجادیه بعنوان یکی از منابع مهم شیعه که از کلام امام سجاد(ع) برگرفته شده است حاوی مضامین دقیقی پیرامون شناخت خدا و ارتباط متقابل انسان و خداست. سخنانی که در قالب دعا بیان شده است و با اندکی تدبر در آن می توان معرفتی عارفانه و عاشقانه به خدا پیدا کرد. برخی از این دعاها بیانگر توحید و صفات الهی است که در فصل اول بدان پرداخته شده است. توحید به نظری (ذاتی؛ صفاتی؛ افعالی) و عملی تقسیم می شود و صفات الهی هم شامل علم؛ اراده؛ قدرت؛ حیات و بی نیازی است. تقسیمات توحید و صفات الهی نیز با بیانات عارفانه‌ای در میان ادعیه صحیفه سجادیه گنجانده شده است. در فصل دوم این نوشتار به ارتباط متقابل انسان و خدا پرداخته شده است با بیان این ارتباط روشن می شود که طرح مساله خدا در صحیفه سجادیه با طرح آن در کتب فلسفی تفاوتهایی دارد. خدایی که در صحیفه سجادیه مطرح می شود یک خدای صرفا عقلی نیست بلکه در لحظه لحظه زندگی انسان متدین حضور دارد در واقع امام علیه السلام نسبت به خداوند شناخت خاصی دارد که این ارتباط عاشقانه را برقرار کرده است. شکرگزاری و توبه انسان و هدایت گری و رزاقیت و تفضیل و عدل خداوند در برابر انسان از مصادیق ارتباط متقابل انسان و خدا است که در صحیفه سجادیه به آن پرداخته شده است و در اینجا به عنوان رویکرد جدیدی از شناخت خدا مطرح می شود.
